بررسی کامل چرایی ایجاد کلکسیون زیتون در شهرستان طارم

●چیستی و چرایی کلکسیون زیتون طارم
قرار است یك كلكسیون بین المللی از ژنوتیپ های زیتون در شهرستان  طارم ایجاد شود كه هدف از ایجاد آن، جمع آوری ارقام زیتون از سراسر دنیا در یك مجموعه است.
بدون شك این اقدام گام بزرگی در كشت و گسترش زیتون در منطقه خواهد بود چرا كه ارتقاء ارزش ژنتیكی گیاهان یا به نوعی افزایش تنوع ژنتیكی هر گیاه در بقای آن تاثیر بسزایی خواهد داشت وگیاه زیتون در كشور بشدت نیاز به چنین بررسی هایی برای كشت بهینه و افزایش كیفی و كمی محصول خود دارد.
كما این كه كارشناسان مركز تحقیقات كشاورزی و منابع طبیعی زنجان به عنوان مجریان این پروژه معتقدند نه تنها ایجاد این كلكسیون باعث می شود تحقیقات در زمینه زیتون در یك نقطه متمركز شود، بلكه این كلكسیون كمك می كند در زمان بروز یك آفت در باغات، عملكرد و سازگاری گونه های مختلف شناسایی شده و رقم مناسب برای كاشت انتخاب شود.
احتمالا می دانید كه شهرستان طارم، رکورد دار تولید زیتون در دنیا و به لحاظ وسعت باغات بارور و تولید محصول زیتون، جایگاه برتری در كشور دارد.
در واقع شهرستان طارم یكی از قطب های اصلی زیتون كاری كشور محسوب می شود كه با وجود درختان كهنسال از قدمتی چندصد ساله نیز برخوردار است. در حال حاضر پس از گذشت ۱۳ سال از شروع طرح توسعه كشت زیتون در كشور، سطح زیركشت این محصول در این منطقه 13800 هكتار است و پیش بینی می شود به ۲۰ هزار هكتار نیز برسد. با توجه به استراتژیك بودن این شهرستان برای كاشت زیتون، به منظور توسعه و گسترش علمی باغات این محصول، اصلاح باغات قدیمی و افزایش كمی و كیفی روغن زیتون در منطقه، ایستگاه تحقیقات زیتون طارم بر اساس سیاست های راهبردی وزارت كشاورزی سابق و با مساعدت و همكاری مقامات استان در سال ۱۳۷۴ در منطقه طارم احداث شد.
● چرا طارم؟:
- قدمت بالای کاشت محصول زیتون در شهرستان که به بیش از 800 سال می رسد.
- آب هوای مساعد برای کشت و توسعه باغات زیتون.
- کیفیت بسیار بالای تولید زیتون (میوه و روغن زیتون)در سطح شهرستان .
- کسب رتبه نخست جهانی تولید زیتون،بیش از 27 تن محصول زیتون در واحد سطح در سال 89.
- دارا بودن مقام اول کشوری در زمینه تولید زیتون با بیش از 28000 تن.
- دارا بودن مقام اول کشوری از نظر سطح زیر کشت باغات بار ده زیتون به میزان 6400 هکتار .
- وجود بزرگترین باغ بار ده در سطح کشور(باغ شهید مطهری )در سطح 100 هکتار .
- وجود بزرگترین کارخانه روغن کشی زیتون با ظرفیت 10000 تن دانه زیتون در سال و همچنین 3 کارخانه دیگر روغن کشی در سطح شهرستان طارم که ظرفیت این 4 واحد روغن کشی در کل به 23000تن زیتون در سال می رسد.
- مبارزه بسیار مطلوب با آفت مگس زیتون در شهرستان .
- وجود ایستگاه تحقیقات زیتون به عنوان ایستگاه درجه یک تحقیقاتی کشور.
- وجود ایستگاه تحقیقاتی زیتون طارم به عنوان مهمترین پشتوانه ژنتیکی ارقام زیتون در سطح کشور.
- وجود باغات مادر زادی زیتون جهت استحصال قلمه طرح توسعه باغات زیتون در سطح کشور.
- وجود رودخانه قزل اوزن به عنوان شریان حیاتی و استفاده  از آن جهت تامین آب مورد نیاز برای توسعه و کشت باغات زیتون در اراضی بالادست با احداث ایستگاههای پمپاژ.
● تنوع ژنتیكی، رمز بقای یك محصول:
یكی از مهم ترین فاكتورها كه در كشت و گسترش زیتون اهمیت بسیاری دارد، ارقام یا غنای ژنتیكی محصول مورد نظر در منطقه است.
این نکته قابل ذکر است که افزایش غنای ژنتیكی گیاهان یا به عبارت بهتر افزایش تنوع ژنتیكی هر گیاه در بقای آن تاثیر بسزایی دارد، زیرا این تنوع موجب رشد گیاهان مقاوم به آفات و بیماری ها از یك سو و همچنین ظهور ارقام متحمل به استرس های محیطی همانند سرما، شوری و خشكی از سوی دیگر می شود.
در حال حاضر در بیشتر مناطق زیتون كاری ایران، تعداد اندكی رقم تجاری وجود دارد. لذا یكی از ضروری ترین كارهای لازم، جمع آوری و ارزیابی ژرم پلاسم بومی كشور و ارزیابی سازگاری ارقام وارداتی از كشورهای دیگر و معرفی ارقام و ژنوتیپ های سازگار با مناطق زیتون كاری های ایران است.
● جمع آوری ژنوتیپ های داخلی و خارجی:
برای رسیدن به این هدف از سال ۱۳۷۵ جمع آوری ارقام و ژنوتیپ های زیتون از مناطق مختلف كشور شروع شد و با همكاری دفتر طرح گسترش زیتون در وزارت كشاورزی وقت از سال ۱۳۷۶ واردات ارقام خارجی از كشورهای مختلف نظیر اسپانیا، یونان، سوریه، فرانسه و چند كشور دیگر گسترش یافت. در ضمن، در حال حاضر بزرگ ترین بانك ژن زیتون دنیا در كشور اسپانیا و در شهر كوردوبا احداث شده است كه بیش از ۱۰۰۰ رقم و ژنوتیپ زیتون در آن وجود دارد.
در حال حاضر بیش از ۲۰۰ رقم و ژنوتیپ ایستگاه تحقیقات زیتون طارم موجود است اقدامات انجام شده در راستای تاسیس یك مجموعه بین المللی از ژنوتیپ های زیتون در شهرستان طارم شامل:
1.     در سال ۱۳۷۹ با تدوین و تصویب طرح ملی شناسایی، جمع آوری و ارزیابی ارقام و ژنوتیپ های زیتون در موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر و تایید سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج كشاورزی این طرح به مدت ۵ سال در استان های مختلف كشور همانند گلستان، گیلان، زنجان، قزوین، كرمانشاه، خوزستان، فارس، كرمان و چند استان دیگر به اجرا در آمد و بیش از ۱۲۰ ژنوتیپ بومی از این استان ها جمع آوری و پس از تكثیر در بانك ژن ایستگاه تحقیقات زیتون طارم، كاشته شده و آماده ارزیابی است.
2.     علاوه بر موارد بالا، ارقام خارجی نیز همان طور كه  اشاره شد از كشورهای مختلف وارد شده و در بانك ژن طارم كاشته شده اند.
3.     در حال حاضر بیش از ۲۰۰ رقم و ژنوتیپ در ایستگاه تحقیقات زیتون  موجود است كه طی ۵ سال گذشته حدود ۳۵ رقم زیتون مورد ارزیابی قرار گرفته و ارقام امیدبخش از نظر عملكرد انتخاب شده اند.
● غربال گونه های مقاوم به سرما:
درجه حرارت هوا در ماه های دی و بهمن سال ۱۳۸۵ و ۱۳۸۶ در منطقه طارم به كمتر از ۵ درجه سانتی گراد و گاهی به ۱۱ درجه هم رسید كه باعث بروز سرمازدگی شدید در درختان زیتون منطقه شد. با بروز این پدیده، فرصت مناسبی برای ارزیابی و غربال این ارقام به سرما به وجود آمد.
با اجرای این پروژه حدود ۱۰ رقم مقاوم در برابر سرما انتخاب و به موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر گزارش شد. برای حفاظت مناسب و بهتر این ارقام و ژنوتیپ ها با همكاری ایستگاه طارم، ارقام و ژنوتیپ های مذكور تكثیر و در اختیار ایستگاه تحقیقات كازرون قرار گرفته است.
● چرا خودكفا نباشیم؟
بر اساس آمار صندوق بین المللی روغن زیتون در سال های ۹ -۲۰۰۸ میزان تولید روغن زیتون ایران ۳ هزار تن برآورد شده كه تقریباً ۱/۰ درصد تولید روغن زیتون دنیا را در بردارد. در همین سال میزان روغن زیتون وارداتی نیز حدود ۴ هزار تن برآورد شده است.
همچنین در همین سال ایران با تولید ۲۵ هزار تن كنسرو زیتون تنها ۴/۱ درصد از تولید دنیا را در اختیار داشته است و برآورد شده كه در این سال ایران حدود ۷۵ تن كنسرو زیتون از كشورهای تولیدكننده وارد نماید. با عنایت به این آمار كاملا واضح است كه كشور ما در هر دو مورد واردكننده است و برای تولید بیشتر و رسیدن به خودكفایی نیازمند برنامه ریزی های دقیقی است.
پیش بینی می شود این ارقام طی ۱۰ سال آینده به دو برابر اعداد و ارقام فعلی برسد. بی شك توسعه باغات جدید نیازمند ارقام پرمحصول و امیدبخش زیتون اعم از روغنی، كنسروی و دو منظوره (روغنی و كنسروی) است.
●طارم ،یکی از بزرگ ترین بانک ژنهای زیتون خاورمیانه
ایستگاه تحقیقات زیتون طارم که از سال 1373 در زمینی به مساحت 15 هکتار کار خود را آغاز کرد و در سال 1376 کارهای تحقیقاتی بطور رسمی در این ایستگاه آغاز شد.با ادغام وزارت کشاورزی و وزارت جهاد سازندگی ،با مساعدت ریاست وقت سازمان اراضی،زمین های  ضلع جنوبی به ایستگاه واگذار شد تا وسعت نهایی ایستگاه تحقیقات طارم به 42 هکتار برسد.
هم اکنون یکی از بزرگ ترین بانک ژن های زیتون خاورمیانه  در شهرستان طارم احداث گردیده است که ارقام و ژنوتیپ های موجود در آن به 93 رقم می رسد که حدود 70 رقم و 130 ژنوتیپ کاشته شده و در دست ارزیابی می باشند.
با عنایت به اجرای 60 درصد طرح های به زراعی و به نژادی کشور در ایستگاه تحقیقات طارم،با مصوبه موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذردر رده ایستگاههای درجه یک تحقیقاتی قرار گرفت.
● چشم انداز توسعه بانك ژن زیتون طارم :
چشم انداز آتی فعالیت های این محصول نیز به توسعه بانك ژن این محصول معطوف خواهد شد؛ به طوری كه در كنار انجام طرح های به گزینی نظیر برنامه های تعیین نیاز كودی و آبی ارقام جدید و بررسی آفات و بیماری های این ارقام و كیفیت روغن ارقام جدید در دست معرفی و تعیین زمان های مناسب برداشت آنها، با برنامه ریزی موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و همكاری دفتر طرح زیتون وزارت جهاد كشاورزی، ارقام و ژنوتیپ های جدید از دیگر كشورها وارد شده و بانك ژن مذكور غنی تر خواهد شد.
با هماهنگی های انجام یافته از طریق دفتر طرح توسعه زیتون وزارت جهاد كشاورزی و موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر با مجامع بین المللی، وزارت جهاد كشاورزی تصمیم دارد مجموعه ای از ژنوتیپ های جمع آوری شده در اسپانیا (بزرگ ترین بانك ژن زیتون دنیا در كشور اسپانیا شهر كوردوبا) را در ایستگاه تحقیقات زیتون طارم كشت كند.
كما این كه در حال حاضر ایستگاه تحقیقات زیتون طارم، با در نظر گرفتن ژنوتیپ ها و ارقام موجود خود بین ایستگاه های زیتون كشور، مقام اول را دارد.

**مشترک خوراک زیتون ایرانی 2 (مهندسی صنایع غذایی) شوید**

استفاده از مطالب زيتون ايراني 2 فقط با ذكر صلوات مجاز مي باشد